مسعود نیلی امروز در سمینار چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال ۹۶ که با همت دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، گفت: تولید ناخالص داخلی بدون نفت در ۴۰ سال گذشته در سال‌های ۱۳۵۵، ۱۳۶۷ و ۱۳۸۸ سه نقطه چرخش و در سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۴ و ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱ گرفتار شرایط بحرانی بوده است.
مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی افزود: درآمد سرانه غیرنفتی کشور در فاصله سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۷، شصت درصد کاهش یافته و دلایل این افت مربوط به کاهش ناخالص داخلی و افزایش قابل توجه جمعیت بوده است.
نیلی افزود: از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۶ هم تولید ناخالص داخلی یک مسیر رشد نسبتا ناهموار را بجز در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۶ که درآمد سرانه دو برابر شده است طی کرده است و از سال ۱۳۸۶ تاکنون هم رشد متوقف شده و برآیند درآمد سرانه ما ثابت بوده است.
مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی با بیان اینکه چهار عامل در سال ۱۳۹۵ به داشتن تولید ناخالص بالا کمک کرد، اظهار داشت: از سال ۹۲ به بعد از آنجا که تورم سیر نزولی مستمری را طی کرد بنابران در مجموع از ثبات در اقتصاد کلان برخوردار بوده‌ایم.
نیلی گفت: از طرف دیگر به دلیل اینکه سطح تولید ناخالص داخلی کاهش پیدا کرده بود و ظرفیت‌های خالی در اقتصاد وجود داشت بنابراین فعال شدن ظرفیت‌های خالی به ما کمک کرد تا علیرغم اینکه سرمایه‌گذاری در اقتصاد صورت نگرفت، تولید ناخالص داخلی افزایش یابد.
وی ادامه داد: برجام هم به ما کمک کرد تا دسترسی به بازارهای جهانی داشته باشیم و تحولات اقتصاد جهانی هم به صادرات غیرنفتی ما کمک کرد.
مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی با بیان اینکه سال ۹۴ بدترین شرایط در صادرات نفت را سپری کردیم و کل صادرات نفتی کشور ۲۴ میلیارد دلار بود، گفت: در این سال هم میزان صادرات کم شد و هم قیمت نفت به شدت کاهش یافت اما وزارت نفت پس از برجام خودش را برای افزایش صادرات آماده کرد و در راستای افزایش صادرات نفت اقدامات خوبی را انجام داد.
وی با اشاره به اینکه اگر اقتصاد سال ۹۵ از نظر شاخص‌های اصلی اقتصاد کلان مورد ارزیابی قرار گیرد، شاخص‌های منحصر بفردی را نشان می‌دهد، گفت: رشد اقتصادی بالای ۷ درصد، تک رقمی شدن حتمی تورم تا پایان سال و میزان اشتغال که یک رکورد را نشان می‌دهد، هر سه تصویری جذاب از اقتصاد را نشان می‌دهد.
نیلی با بیان اینکه اما اقتصاد دارای یک چهره نگران‌کننده و زشت هم هست، گفت: متوسط ورود سالانه به بازار کار ما تا پاییز ۱۳۹۳ کمتر از ۶۰ هزار نفر بوده اما از پاییز ۹۳ به این طرف به تفکیک هر فصل نسبت به مدت مشابه سال قبل ورود متقاضی به بازار کار به طور متوسط یک میلیون و ۷۰ هزار نفر بود و در فصل اول و دوم سال ۱۳۹۵ (سالانه فصلی) متقاضی شغل به بازار کار یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده است. بنابراین همین موضوع باعث شده علیرغم میزان اشتغال ۷۰۰ هزار نفری که در بازار کار ما در سال ۹۵ ایجاد شده اما ۵۰۰ هزار نفر به تعداد بیکاران اضافه شود.
مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی با بیان اینکه دلایل زیادی وجود دارد که این اتفاق موقت نیست، تصریح کرد: این موضوع ادامه دارد و یکی از دلایل آن توسعه آموزش عالی بدون ارتباط با توسعه کشور است.
نیلی با اشاره به اینکه براساس آمارهای بانک مرکزی ارزش افزوده بخش نفت در سال ۹۵ از رشد ۷۴.۹ و ۶۱.۲ برخوردار بوده است، گفت: بخش نفت همچنان در سال ۹۶ می‌تواند به رشد ناخالص داخلی کمک کند اما این رشد محدود به ۴ و اندی خواهد بود.
وی افزود: مقدار زیادی از رشد اقتصادی سال ۹۵ تحت تأثیر سیاست‌گذاری در سیاست خارجی بوده اما رشد اقتصادی سال ۹۶ تابع کیفیت سیاست‌گذاری است.
مشاور رئیس جمهوردر امور اقتصادی با تأکید بر اینکه در سال ۹۶ با دو عدم قطعیت مواجه هستیم و عدم قطعیت‌ها اثرات مثبتی بر فعالیت‌های اقتصادی ندارد، گفت: تمام شدن کار دولت یازدهم و شروع به کار دولت دوازدهم عدم قطعیت اول و در بعد بین‌المللی هم بهت‌زدگی از تحولات ناشناخته دولت جدید آمریکا عدم قطعیت دوم است.
وی در ادامه با اشاره به چالش‌های اقتصاد ایران در دستیابی به رشد پایدار گفت: بحران منابع آب کشور، مسائل اجتماعی و زیست محیطی و صندوق بازنشستگی، بودجه دولت و نظام بانکی و بیکاری ۶ عامل چالش اقتصاد ایران است.
نیلی با بیان اینکه اقتصاد حافظه بلند مدت دارد و اثرات هر اتفاقی بعدها خود را نشان می‌دهد، افزود: علیرغم کاهش ۳۰ درصدی درآمد سرانه نسبت به سال ۵۵ مصرف نسبت به آن سال ۱.۵ برابر افزایش یافته است.
وی گفت: یکی از عواملی که کاهش تولید ناخالص داخلی همزمان با تداوم مصرف شده این است که دارایی‌هایمان یعنی آب، هوا، صندوق بازنشتگی، نظام بانکی و دارایی‌های دولت را مصرف کرده‌ایم.
مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی افزود: دارایی آب را بدون اعمال کنترل مصرف کردیم و هم‌اکنون به کمبود آب مواجه شده‌ایم، منابع انرژی را به قیمت ارزان در اختیار مردم قرار دادیم و امور هوای قابل تنفس نداریم و زمانی منابع صندوق بازنشستگی توسط دولت استقراض شد و امروز دولت به این صندوق بدهکار است.
وی با بیان اینکه مشکلات نظام بانکی، بودجه و منابع آبی در دهه‌های گذشته ایجاد شده است، گفت: همه در بوجود آمدن این شرایط نقش داشته‌اند و بنابراین همه باید در حل این مشکل نقش ایفا کنند.
نیلی با تاکید بر اینکه در این شرایط نمی‌توان به حل تمام این چالش‌ها امیدوار بود گفت: خواهش من از سیاسیون، اقتصاددانان و جامعه کارآفرین این است تا با تشکیل گفتمان ملی از سر آگاهی و بدور از هیجانات سیاسی این مسائل را حل کنند. حل این مسائل، جای بازی سیاسی ندارد و انسجام ملی می‌طلبد. همه در کشور راجع به مصارف و مخارج صحبت می‌کنند ولی هیچ کس راجع به منابع صحبت نمی کند.
مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی افزود: حقیقتا اقتصاد ما ظرفیت مزایده سیاسی را ندارد و باید با گفتمان ملی که حتی برخی از آنها فعلا قابل حل نیست را حل کرد.
وی با بیان اینکه بسیاری از مشکلات منشاء آن از بودجه دولت و کمبود منابع است، گفت: بنابراین این مشکلات به نهادهای عمومی سرریز و سپس از نهادهای عمومی به بخش خصوصی سرریز می‌شود.
نیلی با اشاره به رشد۷.۵ درصدی اقتصادی اعلام کرد: با این رشد قدرت خرید مردم به سال ۱۳۸۰ می‌رسد و این رشد بیانگر وضعیت مطلوب نیست بلکه بیانگر تغییر نسبت به سال گذشته است.