چرا انتقاد سازنده عامل محرک خلاقیت در کسب و کارها است؟

به جرات می‌توان گفت که در دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ میلادی زیراکس در آزمایشگاه تحیقاتی پالو آلتوی خود بهترین مهندسان و متخصصان حوزه‌ی فناوری را گرد هم آورده بود. Xerox PARC ایده‌های خلاقانه‌ی بسیار زیادی را توسعه داد که شماری از آن‌ها سنگ بنای انقلاب‌های بزرگ در حوزه‌ی فناوری شدند. از جمله‌ی ایده‌های متخصصان این کمپانی می‌توان به رابط گرافیکی کاربر اشاره کرد که توسط استیو جابز و بیل گیتس در اپل و مایکروسافت پیاده شد تا دنیای کامپیوترهای شخصی بطور کامل دچار دگرکونی شود. همچنین باید به اولین پرینتر لیزری جهان اشاره کرد که ماحصل فعالیت‌های متخصصان در زیراکس پارک است. البته دو مورد اشاره شده تنها بخشی از ایده‌هایی است که توسط محققان زیراکس پارک توسعه یافته است. با وجود حجم گسترده‌ی ایده‌های توسعه یافته توسط متخصصان این آزمایشگاه، تنها تعداد محدودی پس از پشت سر گذاشتن فرآیند تجاری سازی، درآمدی را عاید این کمپانی کردند.

پرفسور جاناتان بندُر، استاد دانشگاه تجارت و اقتصاد سیاسی در استنفورد دلیل اصلی عدم تجاری‌سازی و درآمدزایی از تمام ایده‌های مطرح شده در زیراکس پارک را نه نبود خلاقیت، بلکه نبود عنصر دیگری در میان مدیران این آزمایشگاه خوانده است. وی انتقاد سازنده را فاکتوری عنوان کرده که باید مدیران زیراکس پارک با دست و دلبازی در اختیار کارمندان خود قرار می‌دادند. جاناتان بندُر زیراکس پارک را مصداقی بارز از تیم متشکل از متخصصان، ایده‌پردازان و مهندسانی خوانده که به اندازه‌ی کافی توسط مدیران خود برای رسیدن به اهداف مشخص تحت فشار قرار نگرفته‌اند.

بندر معتقد است در صورتی که فردی عبارات و جملات انتقادی و انگیزشی را در زیراکس پارک استفاده می‌کرد، شرایط متفاوت از امروز بود.

شما بسیار عالی هستید و ایده‌های بسیار نابی را ارائه می‌کنید، اما ارزش بازار این ایده‌ها کجا است؟

بندر جمله‌ی فوق را به عنوان یک مثال از جملات انگیزشی برای نقد ایده‌ها به منظور داشتن ذهنیت تجاری مطرح می‌کند.

بسیاری از افراد معقتدند که خلاقیت و انتقاد دو عنصری هستند که در یک قاب نمی‌گنجند. بندر اما این موضوع را از زاویه‌ی متفاوتی می‌نگرد. به اعتقاد این استاد دانشگاه خلاقیت و انتقاد سازنده را باید به مثابه مفهوم Yin و Yang در فرهنگ چینی خواند. چینی‌ها یین و یانگ را دو نیروی موجود در جهان هستی می‌دانند که اولی ماهیتی مثبت داشته و تمثیلی از روشنایی است و دیگری با ماهیتی منفی نشان دهنده‌ی تاریکی است. این دو نیرو در شکل یک دایره که نیمی هلالی سیاه و نیمی متشکل از هلالی روشن است، دو نیروی عمده در جهان هستی است. بندر نیز انتقاد و خلاقیت را در عین تضاد ظاهری، مکمل هم می‌خواند. وی در این خصوص می‌گوید:

انتقاد و خلاقیت نه تنها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، بلکه در کنار هم معنی پیدا می‌کنند.

در صورتی که یک کمپانی از تیم طراحی و توسعه‌ی خلاق و پویایی برخوردار بوده، اما فرآیند بررسی کارآمدی نداشته باشد، متخصصان تعداد زیادی ایده دریافت می‌کنند که احتمال وجود چند ایده‌ی غیرکاربردی نیز در میان آن‌ها با ریسک بالا وجود دارد. در مقابل اگر کمپانی مالک تیم طراحی و توسعه کمی در برابر ایده‌های جدید سرسخت باشند، به احتمال زیاد از پیاده‌سازی ایده‌های نامناسب و غیرکاربردی جلوگیری خواهند کرد، اما ایده‌های خوب نیز در این فرآیند از چرخه خارج شده و خلاقیت خشک خواهد شد. وی در این خصوص می‌گوید:

در یک کمپانی بزرگ‌ترین چالش تشخیص ایده‌های غیرکاربردی و جلوگیری از خطای عملکرد در یک مرز قابل قبول است.

یکی از بهترین روش‌ها برای ارائه‌ی بهترین بازخورد به کارمندان استفاده از یک فرآیند مشخص ارزیابی نظیر یک سیستم امیتازدهی است که ایده‌های مطرح شده از ابعاد مختلف نظیر جنبه‌ی فنی و بازاری مورد بررسی قرار گرفته و امتیازهایی را دریافت می‌کنند. بندر به این موضوع اشاره می‌کند که برخلاف اغلب صاحب نظران که سیستم امتیازدهی را مناسب نمی‌دانند، با استفاده از این سیستم یک کمپانی می‌تواند دلایل سکون خود را پیدا کند.

در صورتی که ایده انعطاف‌پذیر باشد، یک مدیر می‌تواند با استفاده از سیستم امتیازدهی، ایده مورد نظر را چند بخش کرده و قسمت‌های مورد نظر را در مسیر بهبودی نقد کند. با استفاده از سیستم روبریک (سیستم امیتازدهی) می‌توان خطر برداشت‌های شخصی از رد یا قبول یک ایده را از سازمان دور کرد، بطوریکه دلایل رد یا قبول شدن یک ایده به روشنی مشخص شده و می‌توان با استناد به آن‌ها کارکنان را قانع کرد.

وی وجود یک مشکل در سازمان را که ایده‌هایی برای حل آن مطرح شده را شبیه به بیماری خوانده که راهی اتاق جراحی می‌شود. بیمار از نظر شخصی اهمیت کمتری نزد جراح دارد، چراکه پزشک در الویت اول به حل مشکل و معالجه بیمار فکر می‌کند. استفاده از سیستم روبریک توسط مدیران نیز کارکردی مشابه دارد و استفاده از آن برای سنجش عملکرد ایده، برداشت‌های شخصی از نتیجه را باطل می‌کند.

به اعتقاد بندر با توجه به اینکه همگان در معرض انجام خطا هستند، از این‌رو این سیستم را می‌توان در تمام سطوح سازمان مورد استفاه قرار داد.