در یک طرح کسب و کار تولیدات و خدمات شرکت، بازار و مشتریان، منابع انسانی و مالی، تکنولوژی و صنعت و حجم تولیدات نهایی به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
طرح‌های سنتی کسب و کار بسیار محرمانه بودند و تنها در اختیار مخاطبان خاص قرار می گرفتند ولی آنچه امروزه مطرح می شود طرح تجاری باز با مخاطبان نامحدود است. فرم های تئوریک این طرحها در اینترنت یافت می‌شوند و نرم افزارهای جدیدی هم برای آنالیز آنها وجود دارند.
طرح کسب‌وکار سندی رسمی است برای تعیین اهداف تجاری، دلایلی که تحقق این اهداف را ممکن می‌کنند، برنامه‌ریزی برای رسیدن به آنها و اطلاعات‌پایه‌ای درباره تیمی که در راستای این اهداف وارد عمل می‌شوند.
تعاریف
طرح کسب‌وکار ممکن است به‌صورت داخلی و خارجی متمرکز شود. طرح متمرکز خارجی اهدافی را که مدنظر سهامداران مالی (سرمایه‌گذاران و مشتریان) است مدنظر قرار می‌دهد و شامل اطلاعات دقیقی در مورد تیم کاری است. برای سازمان‌های دولتی ذینفعان شامل مالیات‌دهندگان، مؤسسات رده‌بالا، وام‌دهندگان بین‌المللی مانند صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی، سازمان‌های مختلف اقتصادی، سازمان ملل متحد، و بانک‌های توسعه می‌شوند.
طرح متمرکز داخلی به‌منظور رسیدن به اهداف واسطه‌ای است که پیش‌نیاز رسیدن به هدف خارجی هستند. این طرح ممکن است توسعه تولید یک محصول یا خدمات جدید، بازسازی امور مالی، نوسازی یک کارخانه یا بازسازی یک سازمان باشد. طرح‌های متمرکز داخلی که اهداف داخلی را شناسایی کرده و فقط راهنمایی‌هایی برای رسیدن به آنها ارائه می‌کنند، طرح‌های استراتژیک خوانده می‌شوند.
طرح‌های عملیاتی اهداف یک سازمان داخلی، گروه کاری یا یک اداره را توصیف می‌کنند. طرح‌های پروژه‌ای که گاهی به نام چهارچوب پروژه شناخته می‌شوند هم اهداف یک پروژه خاص را تعریف می‌کنند.
طرح کسب‌وکار شامل چه مواردی است
۱- خلاصه اجرایی: نقاط کلیدی مربوط به هر بخش کسب‌وکار را بیان می‌کند و در یک سند جداگانه تنظیم می‌شود.
۲- توصیف شرکت که شامل این موارد می‌شود:
- ساختار حقوقی
- تاریخچه شکل‌گیری شرکت
- نوع کسب‌وکار
- مکان
- ابزارهای مورداستفاده
۳- طرح عملیات: توضیح می‌دهد کسب‌وکار چگونه عمل خواهد کرد، شامل راه‌اندازی فیزیکی و تعیین مسئولیت شغل‌های خاص.
۴- تحلیل بازار: یک نمای کلی از بازار با داده‌ها، جداول و نمودارهای خاص را نشان می‌دهد. بازارهایی را که قرار است این طرح به آنها رسیدگی کند در یک لیست قرار می‌دهد.
۵- محصولات و خدمات: محصولات و خدمات تولیدشده یا به فروش رفته را توصیف می‌کند. انواع مختلف محصولات و خدمات را طبقه‌بندی کرده و شرح مختصری از هرکدام را ذکر می‌کنند.
۶- فروش و بازاریابی: خلاصه‌ای است از قیمت‌گذاری و اطلاعات فروش. این بخش به‌صورت منطقی توضیح می‌دهد چرا مشتریان محصولات و خدمات این کسب‌وکار را می‌خرند و شرکت چگونه با بازاریابی و تبلیغات به هدف خود می‌رسد.
۷- تحلیل رقابتی: نقاط ضعف و قوت رقبای مستقیم و غیرمستقیم آنالیز می‌شود و بیان می‌کند چگونه در رقابت به برتری می‌رسید.
۸- تیم مدیریتی: اطلاعاتی مختصر درباره تمام کسانی که در این طرح نقشی کلیدی به عهده‌دارند.
۹- برنامه مالی: کلیه اطلاعات مالی را از هزینه‌های راه‌اندازی تا ترازنامه دربرمی گیرد. بخش مالی باید این موارد را مشخص کند:
- سرمایه لازم برای شروع یا بقای این کسب‌وکار
- سرمایه لازم در طول۲ تا ۵ سال پیش رو
- برنامه‌های استفاده از بودجه
- پیش‌بینی نیاز به بودجه اضافی
- هزینه‌های جاری کسب‌وکار ازجمله دستمزد، بیمه و هزینه تبلیغات
- پیش‌بینی درآمد و ترازنامه به مدت ۲ یا ۳ سال
در پایان طرح کسب‌وکار مدارک لازم مانند رزومه پرسنل کلیدی، مقالات مربوط به شرکت و سایر مستندات ضمیمه می‌شود.
چگونه یک طرح کسب‌وکار بنویسیم
زمانی که متوجه شدید به یک طرح کسب‌وکار نیاز دارید و اطلاعات موردنیاز را جمع‌آوری کردید باید این مراحل را با دقت روی کاغذ بیاورید.
- در نخستین مرحله طرح کلی کسب‌وکارتان و آنچه خواننده می‌خواهد بداند را می‌نویسید. این بخش بسیار مهم است و باید خیلی واضح خلاصه‌ی آنچه را که به دنبالش هستید توضیح دهید.
- توضیحی کوتاه درباره حرفه‌ی خود می‌دهید. شما باید چشم‌انداز کنونی و امکانات و احتمالات آینده را توضیح دهید. همچنین باید اطلاعات تمام بازارهایی را که با کسب‌وکار شما سروکار دارند، مثلاً محصولات یا صنایع جدیدی که می‌توانند برای تجارت شما مفید یا خطرآفرین باشند، ذکر کنید.
- استراتژی‌های بازار را که از تجزیه‌وتحلیل دقیق بازار به دست آورده‌اید تعریف می‌کنید. یک نیروی تحلیل‌گر بازار، کارآفرین را با تمام جوانب بازار آشنا می‌کند به‌طوری‌که بازار موردنظر به‌خوبی تعریف شود و سهم شرکت از فروش در بازار روشن باشد.
- نقاط قوت و ضعف رقبایتان را در بازار خودتان تعیین می‌کنید، استراتژی‌هایی که شمارا از سایرین متمایز کرده و به شما نفع می‌رساند، موانعی که ممکن است ورود به بازار رقابتی شمارا سخت کنند و هر ضعفی که میتواند در چرخه تولید محصول اختلال ایجاد کند را مشخص می‌کنید.
- در این مرحله تدابیری را که برای تولید و توسعه و بازاریابی محصول پیش‌بینی کرده‌اید برای سرمایه‌گذاران به‌خوبی شرح می‌دهید و بودجه‌ای را که برای رسیدن به این اهداف لازم است مشخص می‌کنید. این اعمال در راستای تهیه طرح توسعه شما است.
- طرح مدیریت و عملیات را تهیه می‌کنید، یعنی مشخص می‌کنید توابع کسب‌وکار شما چطور در یک‌روند مداوم ادامه پیدا می‌کنند. تدارکات سازمانی مثل مسئولیت‌های مختلف تیم مدیریتی و وظایفی که هر بخش شرکت به عهده‌دارند را به‌طور دقیق بیان کرده و سرمایه و مخارجی را که برای عملیات تجاری موردنیاز است مشخص می‌کنید.
- در مرحله‌ی آخر اطلاعات مالی را می‌آورید. البته این بدان معنا نیست که در طرح کسب‌وکار اطلاعات مالی نسبت به مفاهیم کسب‌وکار و وظایف تیم مدیریتی از اهمیت کمتری برخوردارند. در این بخش داده‌های مالی گذشته و آینده خود، آنالیز روند و نسبت و نمودار صورت مالی را به‌طور خلاصه ذکر می‌کنید.
حالا باید تمامی مدارکی را که در صورت نیاز باید ارائه کنید ضمیمه طرح خود کنید. تصاویری از محصولات و خدمات، سابقه کاری مدیران و توصیه‌نامه‌ها، قراردادها و مجوزهای ساخت و تولید، اجاره‌نامه‌ها و مدارک حقوقی، فهرست وکلا و حسابداران شرکت و مجلات و مقاله‌های کسب‌وکارتان را پیوست می‌کنید.